Peyzaj Doğalsa bendendir.
Doğal Materyaller
Yazının tamamı için pdf dosyasını tıklayınız. taş-Güngör Uzun Kitap
Peyzaj içinde hemen her yerde rastlayabildiğimiz doğal materyaller özellikle taş, ahşap ve çakıl kum gibi bazı agregalar bitkilerle birlikte de görülebilen doğal fizyonomi elemanlarıdır. Bu özellikleri ile doğal çevre içinde birçok materyalle uyumu kolay ve yadırganmayan yapı malzemeleridir.
2.1 Taş
Jeolojik açıdan yerkabuğu içinden çıkarılan, doğal istenmemiş maddelere kayaç; ticaret ve yapı amacı ile doğadan kırılarak çıkarılan blok veya parçalara ise taş denir. Taslar tümüyle doğa ürünü maddeler olup yapıya elverişli bulunanları peyzaj mimarlığında yapı ve kaplama malzemesi olarak kullanılır, inşaatlarda yapısal destek ve perde duvarları, kaplama, zemin döşemesi veya süsleyici nitelikte kullanılan her türlü taşa, yapı tası adı verilir. Doğal taşlar döşemelerde, duvarlarda, bordur ve refüjlerde işlevsel ve estetik yönden olduğu kadar dış mekan düzenleme çalışmalarında dayanıklılık ve gösteriş açısından da önemli bir yer tutar.
Doğal taşların sağlam, kullanışlı, ekonomik olmaları, değişik renk ve desen göstermeleri, eskiyerek peyzaj elemanları ile iyi uyum sağlamaları taşların Önemini onaya koyar. Ayrıca hava kirliliğine de diğer malzemelerden daha iyi dayandıkları görülür. Bir çok yazara göre hiç bir yapay malzeme doğal tasın güzelliğinin yerini tutamaz. Taş,
insan elinde işlenebilen güven verici bir malzemedir. Mezarlar, saraylar hep taşlardan yapılmıştır. Taşın taklit edilemez güzelliğini taştan başka materyalde bulmak mümkün değildir. Ülkemizde peyzaj mimarlığı çalışmalarında taş kullanımı konusunda teşvik edici yapı bulunmasına rağmen peyzaj mimarı ve diğer uygulamacılar doğal taş çalışmalarına çok yakın görünmemektedir. Bu konuda ülkemizde çeşitli örnekler olmasına karşın, taşın çıkarılması ve kullanılması oldukça zordur. Çünkü taş olayı bir ekip çalışmasını gerektirir. Taş ocakçısı, taş işleyici, peyzaj mimarı ve uygulamacıdan oluşan kadronun ortak çabası ile başarılı sonuçlar
alınabilir.
insanoğlunun bilinen tarihin başlarından beri yapılarında kullandığı taş, toprak ve ahşap en önemli malzemelerdir. Bunlar arasında taş, belki de ilk ve en önemli sırayı almaktadır. İlk insanlar kendilerini korumak ve avlarım soymak için sert ve kesici taşları kullanmışlardır. Daha sonraları tekerleğin kullanılmaya başlaması ile önemli yolların yüzey kaplaması, köprü ve su kemeri gibi yapılarda taş kullanımı yüzyıllar boyunca vazgeçilmez olmuştur. Hititler, Romalılar ve Selçuklulardan kalma bir çok önemli taş yapı günümüzde taşın gücünü ortaya koymaktadır.
M.Ö. bir çok uygarlık yapıtlarında, Peru’da ve Mısır’da tapınak ve piramitlerde büyük, yekpare taşların kullanılması ve süsleyici taşlardan yararlanılması, taş kullanımının önemini göstermektedir. Mısır mimarisinde taşın kullanımı M.Ö. 3000 yılının başlarına rastlamaktadır. Özellikle Assuvan’dan getirilen granit ve bazalt gibi taşlar duvar kaplamaları, dikili taşlar ve heykeller için kullanılmıştır.
Ortaçağ bahçelerinde, duvar kenarlarındaki duvara bitişik taş oturma yerleri ve altlığı olan mermer masalar bu bahçelerin en ilginç köşeleridir. Rönesans bahçelerinde yer alan mermer heykeller, bina ile bitkiler arasında yumuşak bir bağın kurulmasını sağlamış; mermerler beyazlıkları ile bahçedeki servilerin renklerini vurgulamışlardır (Akdoğan, 1970).
Çin bahçelerinde taş, avluları çevreden ayırmak için yapılan yüksek duvarlarda kullanılmıştır. Zemin döşemesinde çim yerine çakıl veya taş tercih edilmiş ve bahçelerde dağlan sembolize etmek için değişik şekilli kayalara yer verilmiştir. Çin bahçesinde taş ve kayalar ifade ettiklerinin dışında özel olarak değer taşımışlar ve bahçelerdeki çiçeklerin, ağaçların ve suların ifadesi için kullanılmışlardır.
Japon bahçelerinde kayalar ve taşlar önemli elemanlardır. Çağlayanı, ırmağı, köprü ve okyanusu ifade edecek şekillerde kullanılan taşlarla fenerler yapılmış, hiç su olmadan taş, çakıl ve kum gibi malzemelerle su ifadesi verilmeye çalışılmıştır (Şekil 2.1.).
Ortaçağda, kesme taş en gerekli yapı kısımlarında; kapı, pencere gibi mimari elemanlarda lento olarak ve yer yer de kalın duvarların dış kaplamalarında kullanılmıştır. Bu dönemlerde kolay işlenebilen taşın bol bulunduğu, ahşabın sınırlı olduğu bölgelerde tümüyle doğal taş konutlara rastlanmıştır. Buralarda hayranlık verici bir işçilik ve ilginç detaylandırma örnekleri gözlenmiştir. Zemin kaplamasında dayanıklı taşlar, bazı üst örtülerde hafif taşlar, çatı kaplamasında tabakalar halinde ayrılan geçirimsiz taşlar birçok Avrupa köylerinde halen görülebilmektedir.
- yy. ile birlikte Avrupa’da taş yolların yapımında belirli bir ustalık kendini göstermeye başlamıştır. Kassel, yüzyılın sonlarına doğru yollarından ötürü Almanya’nın en güzel kentlerinden biri sayılmıştır. Bu kentte başlayan ilk kaldırım yapımı, Paris’te ancak 1803 yılından sonra gerçekleştirilmeye başlanmıştır.
