Kurakçıl Peyzaj

Giderek artan  iklim değişikliği sonucu ortaya çıkan küresel ısınma kaygıları pek çok disiplinde olduğu gibi peyzaj mimarlığı uygulamalarında da kendini göstermektedir. Bu kaygılar peyzaj mimarlığı bitkisel tasarım çalışmalarında suyun akılcı kullanımı ve kuraklığa dayanıklı bitki komposizyonu çabaları ile giderilmektedir.

 Bu doğrultuda “Su-Etkin Peyzaj Düzenlemesi” (Water-Efficient Landscaping) genel başlığı altında “Suyun Akılcı Kullanımı” (Water-Wise, Water-Smart), “Az Su Kullanımı” (Low-Water) ve “Doğal Peyzaj Düzenleme” (Natural Landscaping) gibi klasik peyzaj düzenleme anlayışlarından farklı yeni peyzaj düzenleme kavramları geliştirilmiştir.  Bu kavramların her biri felsefeleri ve konuya yaklaşım biçimleri açısından bazı farklılıklar göstermekle birlikte, hepsi de aynı temel ilkelere dayanmakta ve genellikle aynı anlamı taşıyacak biçimde birbirinin yerine kullanılmaktadır. Bu temel ilkelerin formüle edilmesiyle geliştirilen ilk kavramsal yaklaşımlardan birisi “Kurakçıl Peyzaj Düzenleme” (Xeriscape) dir. “Kurakçıl Peyzaj Düzenleme” ya da tüm Dünyada bilinen ismiyle “Xeriscape” genel olarak suyun en az düzeyde kullanılmasıyla su kaynaklarının ve çevrenin korunmasını ilke edilen özellikli peyzaj düzenleme olarak tanımlanabilir.  Bu kavram il olarak 1981 yılında Denver Su Departmanı tarafından peyzaj düzenlemelerinde su kullanımına yönelik tasarrufun sağlanabilmesi amacıyla “kuru” anlamına Yunanca “xeros” ile “peyzaj” anlamına gelen İngilizce “landscape” sözcüklerinden geliştirilmiştir. Kurakçıl peyzaj düzenlemesi kesinlikle sıfır su kullanımı anlamına gelmemektedir. Kurakçıl Peyzaj Düzenlemesinin dayandığı yedi temel ilke aşağıdaki gibidir:

•Çim alanlara olabildiğince az yer verilen ve sulamayı en az gerektiren uygun planlama ve tasarımın yapılması

•Toprak analizi ve toprak koşullarının iyileştirilmesi

• Suya en az gereksinim duyan ve kurağa dayanıklı uygun bitki türlerinin seçimi

•Çim alanların uygulama ve bakım çalışmalarında kolaylık yaratan pratik ve ekonomik çözümler sunacak biçimde tasarlanması

•Etkin sulama sisteminin oluşturulması

•Malçlama (bitki kök çevresinde uygun sıcaklık ve nem koşullarını sağlamak ve toprak nemini muhafaza etmek amacıyla toprağın bu koşulları oluşturabilecek niteliklere sahip malzemelerle (kuru yaprak, saman v.b.) kaplanması)

•Uygun ve düzenli bakım çalışmalarının yapılması

KURKAÇIL PEYZAJ DÜZENLEME İÇİN UYGUN BİTKİLERDEN BAZILARI

NOT: Her bölge için öncelikle doğal bitki türlerinden kurağa dayanıklı olanlar tercih edilmelidir. Bu konuda PEYZAJ MİMARLARI tarafından gerekli araştırma ve adaptasyon çalışmalarının yapılması ve her kullanım biçimine yönelik uygun bitki türleri belirlenmesi gerekmektedir.

Yaprağını Döken Ağaç ve Ağaçcıklar____________________________

Acer campestre

Acer galabrum

Acer tataricum

Aesculus hippocastanum

Betula nigra

Catalpa speciosa

Celtis orientalis

Cercis sp.

Cotinus coggygria

Crataegus crus-galli

Elaeagnus angustifolia

Fraxinus americana

Ginkgo biloba

Gleditsia triancanthos

Hippophae rhamnoides

Koelreuteria paniculata

Lriodendron tulipifera

Populus tremula

Pyrus sp.

Quercus robur

Quercus rubra

Robinia pseudoacaia

Sambucus (S. nigra; S. racemosa)
Sophora japonica

Syringa vulgaris

Ulmus pumila

Ulmus parvifolia

Herdemyeşil Ağaç , Ağaçcık ve Çalılar____________________________

Chamaecyparis lawsoniana

Cupressus (C. arizonica; C. sempervirens)

Cupressocyparis leylandii

Pinus nigra

Pinus silvestris

Pinus mugo

Pinus strobus

Taxus  baccata

Thuja orientalis

Juniperus chinensis

Juniperus communis depressa

Juniperus horizontalis

Juniperus × media

Juniperus sabina

Juniperus scopulorum

Juniperus squamata ‘Blue Star‘

Juniperus virginiana

Çalılar_______________________________________________________

Berberis thunbergii

Buddleia davidii

Buxus sempervirens

Campsis radicans

Caragana arborescens

Cotoneaster (C. dammeri; C. horizontalis; C. salicifolius)

Colutea arborescens

Euonymus (E. alatus; Euonymus fortunei; E. japonicus)

Hedera helix

Jasminum sp.
Ligustrum japonicum

Ligustrum obtusifolium

Ligustrum vulgare

Lonicera tatarica

Lycium barbatum

Mahonia aquifolium

Parthenocissus tricuspidata

Prunus laurocerasus

Pyracantha coccinea

Rhus glabra

Rhus typhina

Rhus trilobata

Rosmarinus officinalis

Spiraea × vanhouttei

Symphoricarpus albus

Symphoricarpus orbiculatus

Tamarix

Viburnum lantana

Viburnum tinus

Vinca major; V. minor 

Yucca flamentosa

Pereniallar_______________________________________________________

Achillea filipendulina
Achillea millefolium ‘Rosea‘
Alchemilla mollis
Anemone sylvestris
Aquilegia hybrids
Artemisia schmidtiana
Alyssum saxatile

Bergenia cordifolia
Campanula carpatica

Campanula rotundiafolia

Centaurea dealbata
Centranthus rubber
Cerastium tomentosum
Coreopsis grandiflora
Echinacea purpurea
Eschscholzia californica
Euphorbia polychrome

Festuca glauca
Gaillardia aristata
Gazania linearis
Helianthemum nummularium
Hemerocallis hybrids
Iberis sempervirens
Iris germanica var
Kniphofia uvaria
Lamium maculatum

Lavandula angustilfolia

Liatris spicata
Linum perenne
Nepeta faassenii
Phlox subulata
Salvia argentea
Salvia nemorosa
Santolina chamaecyphrissus
Saponaria ocymoides
Sedum sp.

Sempervivum hybrids
Stachys lanata
Teucrium chamaedrys
Thymus serpyllum
Veronica liwanensis
Veronica spicata

Çimler_______________________________________________________

Agropyron cristatum

Festuca arundinacea

Poa pratensis

Akdeniz doğal bitki örtüsünde yaygın olarak bulunan ve çiçek, yaprak , tohum, gövde özellikleri ve formları ile görsel etkiye sahip pek çok bitki olmasına rağmen, Zakkum, Mersin, Defne, Hayıt, Sığla, Çınar, Keçiboynuzu, Ilgın, Erguvan gibi çok az sayıda tür mevcut uygulamalarda kullanılmaktadır. Doğal bitki türlerinin kullanımı sulama, ilaçlama, gübreleme gibi bakım masraflarını en aza indirmekte, ortam koşullarına uyum sağlayan doğal türlerin bitki hastalıkları ve zararlarına karşı dayanıklı olması nedeniyle toprak ve su kaynakları üzerinde olumsuz etkileri daha az olmaktadır. Bu ekonomik faydanın yanında çevrenin ve doğal yapının korunması açısından ekolojik faydaları vardır.

Kaynaklar:

BİLİM TEKNİK, Kurakçıl Peyzaj, Doç.Dr. Emin Barış Röpörtaj, Gülgûn Akbaba, 22 Eylül 2007, http://www.peyzaj.org.tr/resimler/ekler/44fea3bec53bcea_ek.pdf?tipi=2&turu=&sube=0

VİZYON, Antalya ve Kuraklık, Meryem Atik, Selçuk Sayan, Eylül, 2007Yıl:20, Sayı:236