Peyzaj
Giderek artan iklim değişikliği sonucu ortaya çıkan küresel ısınma kaygıları pek çok disiplinde olduğu gibi peyzaj mimarlığı uygulamalarında da kendini göstermektedir. Bu kaygılar peyzaj mimarlığı bitkisel tasarım çalışmalarında suyun akılcı kullanımı ve kuraklığa dayanıklı bitki komposizyonu çabaları ile giderilmektedir.
Bu doğrultuda “Su-Etkin Peyzaj Düzenlemesi” (Water-Efficient Landscaping) genel başlığı altında “Suyun Akılcı Kullanımı” (Water-Wise, Water-Smart), “Az Su Kullanımı” (Low-Water) ve “Doğal Peyzaj Düzenleme” (Natural Landscaping) gibi klasik peyzaj düzenleme anlayışlarından farklı yeni peyzaj düzenleme kavramları geliştirilmiştir. Bu kavramların her biri felsefeleri ve konuya yaklaşım biçimleri açısından bazı farklılıklar göstermekle birlikte, hepsi de aynı temel ilkelere dayanmakta ve genellikle aynı anlamı taşıyacak biçimde birbirinin yerine kullanılmaktadır. Bu temel ilkelerin formüle edilmesiyle geliştirilen ilk kavramsal yaklaşımlardan birisi “Kurakçıl Peyzaj Düzenleme” (Xeriscape) dir. “Kurakçıl Peyzaj Düzenleme” ya da tüm Dünyada bilinen ismiyle “Xeriscape” genel olarak suyun en az düzeyde kullanılmasıyla su kaynaklarının ve çevrenin korunmasını ilke edilen özellikli peyzaj düzenleme olarak tanımlanabilir. Bu kavram il olarak 1981 yılında Denver Su Departmanı tarafından peyzaj düzenlemelerinde su kullanımına yönelik tasarrufun sağlanabilmesi amacıyla “kuru” anlamına Yunanca “xeros” ile “peyzaj” anlamına gelen İngilizce “landscape” sözcüklerinden geliştirilmiştir. Kurakçıl peyzaj düzenlemesi kesinlikle sıfır su kullanımı anlamına gelmemektedir. Kurakçıl Peyzaj Düzenlemesinin dayandığı yedi temel ilke aşağıdaki gibidir:
•Çim alanlara olabildiğince az yer verilen ve sulamayı en az gerektiren uygun planlama ve tasarımın yapılması
•Toprak analizi ve toprak koşullarının iyileştirilmesi
• Suya en az gereksinim duyan ve kurağa dayanıklı uygun bitki türlerinin seçimi
•Çim alanların uygulama ve bakım çalışmalarında kolaylık yaratan pratik ve ekonomik çözümler sunacak biçimde tasarlanması
•Etkin sulama sisteminin oluşturulması
•Malçlama (bitki kök çevresinde uygun sıcaklık ve nem koşullarını sağlamak ve toprak nemini muhafaza etmek amacıyla toprağın bu koşulları oluşturabilecek niteliklere sahip malzemelerle (kuru yaprak, saman v.b.) kaplanması)
•Uygun ve düzenli bakım çalışmalarının yapılması
KURKAÇIL PEYZAJ DÜZENLEME İÇİN UYGUN BİTKİLERDEN BAZILARI
NOT: Her bölge için öncelikle doğal bitki türlerinden kurağa dayanıklı olanlar tercih edilmelidir. Bu konuda PEYZAJ MİMARLARI tarafından gerekli araştırma ve adaptasyon çalışmalarının yapılması ve her kullanım biçimine yönelik uygun bitki türleri belirlenmesi gerekmektedir.
Yaprağını Döken Ağaç ve Ağaçcıklar____________________________
Acer campestre
Acer galabrum
Acer tataricum
Aesculus hippocastanum
Betula nigra
Catalpa speciosa
Celtis orientalis
Cercis sp.
Cotinus coggygria
Crataegus crus-galli
Elaeagnus angustifolia
Fraxinus americana
Ginkgo biloba
Gleditsia triancanthos
Hippophae rhamnoides
Koelreuteria paniculata
Lriodendron tulipifera
Populus tremula
Pyrus sp.
Quercus robur
Quercus rubra
Robinia pseudoacaia
Sambucus (S. nigra; S. racemosa)
Sophora japonica
Syringa vulgaris
Ulmus pumila
Ulmus parvifolia
Herdemyeşil Ağaç , Ağaçcık ve Çalılar____________________________
Chamaecyparis lawsoniana
Cupressus (C. arizonica; C. sempervirens)
Cupressocyparis leylandii
Pinus nigra
Pinus silvestris
Pinus mugo
Pinus strobus
Taxus baccata
Thuja orientalis
Juniperus chinensis
Juniperus communis depressa
Juniperus horizontalis
Juniperus × media
Juniperus sabina
Juniperus scopulorum
Juniperus squamata ‘Blue Star‘
Juniperus virginiana
Çalılar_______________________________________________________
Berberis thunbergii
Buddleia davidii
Buxus sempervirens
Campsis radicans
Caragana arborescens
Cotoneaster (C. dammeri; C. horizontalis; C. salicifolius)
Colutea arborescens
Euonymus (E. alatus; Euonymus fortunei; E. japonicus)
Hedera helix
Jasminum sp.
Ligustrum japonicum
Ligustrum obtusifolium
Ligustrum vulgare
Lonicera tatarica
Lycium barbatum
Mahonia aquifolium
Parthenocissus tricuspidata
Prunus laurocerasus
Pyracantha coccinea
Rhus glabra
Rhus typhina
Rhus trilobata
Rosmarinus officinalis
Spiraea × vanhouttei
Symphoricarpus albus
Symphoricarpus orbiculatus
Tamarix
Viburnum lantana
Viburnum tinus
Vinca major; V. minor
Yucca flamentosa
Pereniallar_______________________________________________________
Achillea filipendulina
Achillea millefolium ‘Rosea‘
Alchemilla mollis
Anemone sylvestris
Aquilegia hybrids
Artemisia schmidtiana
Alyssum saxatile
Bergenia cordifolia
Campanula carpatica
Campanula rotundiafolia
Centaurea dealbata
Centranthus rubber
Cerastium tomentosum
Coreopsis grandiflora
Echinacea purpurea
Eschscholzia californica
Euphorbia polychrome
Festuca glauca
Gaillardia aristata
Gazania linearis
Helianthemum nummularium
Hemerocallis hybrids
Iberis sempervirens
Iris germanica var
Kniphofia uvaria
Lamium maculatum
Lavandula angustilfolia
Liatris spicata
Linum perenne
Nepeta faassenii
Phlox subulata
Salvia argentea
Salvia nemorosa
Santolina chamaecyphrissus
Saponaria ocymoides
Sedum sp.
Sempervivum hybrids
Stachys lanata
Teucrium chamaedrys
Thymus serpyllum
Veronica liwanensis
Veronica spicata
Çimler_______________________________________________________
Agropyron cristatum
Festuca arundinacea
Poa pratensis
Akdeniz doğal bitki örtüsünde yaygın olarak bulunan ve çiçek, yaprak , tohum, gövde özellikleri ve formları ile görsel etkiye sahip pek çok bitki olmasına rağmen, Zakkum, Mersin, Defne, Hayıt, Sığla, Çınar, Keçiboynuzu, Ilgın, Erguvan gibi çok az sayıda tür mevcut uygulamalarda kullanılmaktadır. Doğal bitki türlerinin kullanımı sulama, ilaçlama, gübreleme gibi bakım masraflarını en aza indirmekte, ortam koşullarına uyum sağlayan doğal türlerin bitki hastalıkları ve zararlarına karşı dayanıklı olması nedeniyle toprak ve su kaynakları üzerinde olumsuz etkileri daha az olmaktadır. Bu ekonomik faydanın yanında çevrenin ve doğal yapının korunması açısından ekolojik faydaları vardır.
Kaynaklar:
BİLİM TEKNİK, Kurakçıl Peyzaj, Doç.Dr. Emin Barış Röpörtaj, Gülgûn Akbaba, 22 Eylül 2007, http://www.peyzaj.org.tr/resimler/ekler/44fea3bec53bcea_ek.pdf?tipi=2&turu=&sube=0
VİZYON, Antalya ve Kuraklık, Meryem Atik, Selçuk Sayan, Eylül, 2007Yıl:20, Sayı:236
